The goal of this study is to investigate whether or not critical thinking plays a role as a mediator in the connection between having an empathic disposition and attitude towards human rights. The research was designed in accordance with the correlational survey model, which is one of the quantitative research designs. Structural equation modeling based on the correlational survey model was used in the study because it was aimed to examine the mediating effect of critical thinking on the relationship between empathic tendency and human rights attitude. In this direction, structural equation modeling was used to test the mediation model after it had been theoretically developed in the study. The research was conducted on a total of 494 secondary school students, with 211 female and 283 male participants. The participants of the research are fifth, sixth, seventh, and eighth grades students. The sample of the study was determined by simple random sampling method. As data collection tools, the KA-SI Empathic Tendency Scale-Adolescent Form, the Human Rights Attitude Scale, and the Critical Thinking Tendency Scale was used. In the study, structural equation models were used to perform descriptive data analysis, reliability analysis, correlation analysis, and mediation analysis. According to the study, there is a comparable and weak correlation between human rights and empathy, and a comparable and moderate correlation exists between empathy and critical thinking. Comparable and subordinate connections exist between critical thinking and human rights. In the relationship between an empathic disposition and a human rights attitude, it has been discovered that critical thinking plays a significant and full mediator role.

Empathic tendency, human rights attitude, critical thinking, structural equation modeling

Bu araştırmanın amacı empatik eğilim ile insan hakları tutumu arasındaki ilişkide eleştirel düşünmenin aracı rolünü sınamaktır. Araştırma nicel araştırma desenlerinden ilişkisel tarama modeline uygun olarak tasarlanmıştır. Çalışmada empatik eğilim ve insan hakları tutumu arasındaki ilişkide eleştirel düşünmenin aracı etkisinin incelenmesi amaçlandığı için ilişkisel tarama modeline dayanan yapısal eşitlik modellemesinden yararlanılmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda öncelikle aracılık modeli teorik şekilde oluşturulmuştur. Ardından aracılık modeli yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak test edilmiştir. Araştırmanın örneklemini 494 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Katılımcıların 211’i kadın, 283’ü erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan katılımcılar ortaokul beş, altı, yedi ve sekizinci sınıflarda öğrenim gören öğrencilerdir. Çalışmanın örneklemi basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Araştırmada KA-Sİ Empatik Eğilim Ölçeği-Ergen Formu, İnsan Hakları Tutum Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmada tanımlayıcı veri analizi, güvenilirlik analizi, korelasyon analizi ve yapısal eşitlik modellemesi ile aracılık analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan üç ölçeğin güvenilirlik düzeyleri Cronbach Alfa katsayıları ile analiz edilmiştir. Ölçekler üzerinden aracılık analizlerini gerçekleştirmek üzere Bootstrap tabanlı yapısal eşitlik modellemesi tekniğine başvurulmuştur. Yapısal eşitlik modeli ile aracılık analizleri uygulanırken DWLS tahmin tekniği ile B=1000 adet Boostrap örneklemi kullanılarak analiz sonuçları elde edilmiştir. İstatistiksel uygulamalar R yazılımında bulunan lavaan paketi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda empatik eğilim ile insan hakları arasında aynı yönlü ve düşük düzeyde; empatik eğilim ile eleştirel düşünme arasında aynı yönlü ve orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Eleştirel düşünme ile insan hakları arasında ise aynı yönlü ve düşük düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Empatik eğilim ile insan hakları tutumu arasındaki ilişkide eleştirel düşünmenin anlamlı ve tam aracı role sahip olduğu bulunmuştur.

Empatik eğilim, insan hakları tutumu, eleştirel düşünme, yapısal eşitlik modellemesi