Intelligence tests are often used in diagnostic psychological assessments in a variety of fields. The importance of intelligence tests in terms of education emerges at the point of determining whether students can benefit from the education at school. Therefore, intelligence tests have gained importance in terms of making instructional adaptations suitable for students' cognitive performance. Additionally, in this process, one must first pay attention to whether the measurement instrument used is valid and reliable. Another crucial point is what intelligence tests actually measure. Examining the theoretical foundations of the tests and understanding the cognitive functions that contemporary intelligence tests aim to measure will ensure effective and accurate interpretation of intelligence test results. There are many intelligence tests in the literature. Intelligence tests have been developed on different theoretical frameworks. Researchers have examined intelligence from various perspectives. Among these perspectives, two significant approaches that form the theoretical basis for many contemporary intelligence tests and have gained scientific acceptance are the factor-analytic and information-processing perspectives. The fundamental theories that explain intelligence from a factor-analytic perspective serve as the foundation for many intelligence tests today. Among these theories, the Cattell-Horn-Carroll (CHC) Theory is the most widely accepted. Each intelligence test based on these different perspectives also has a distinct structure in terms of content and response format. Intelligence tests include interpretations aimed at understanding cognitive abilities rather than obtaining a score-based result and classifying individuals according to these numerical values. In this respect, understanding the theoretical frameworks and psychometric properties of intelligence tests is important in the process of interpreting the test results. The aim of this study is to analyze the theoretical structure of intelligence tests and to compare the relationship between intelligence theories and intelligence tests. As a result of the study, it was determined that factor analytic theories are the most frequently used approach in current intelligence tests.

Intelligence, intelligence theory, intelligence scale

Zekâ testleri genellikle çeşitli alanlarda tanısal psikolojik değerlendirmelerde kullanılır. Eğitim açısından zekâ testlerinin önemi ise öğrencilerin okulda sunulan öğretim süreçlerinden yararlanıp yararlanamayacaklarını belirleme noktasında ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla öğrencilerin bilişsel performanslarına uygun öğretimsel uyarlamaların yapılabilmesi açısından zekâ testlerinin uygulanması önem kazanmıştır. Bunun yanı sıra bu süreçte, öncelikle dikkat edilmesi gereken kullanılan ölçme aracının geçerli ve güvenilir bir araç olup olmadığıdır. Önemli noktalardan biri de zekâ testlerinin neyi ölçtüğüdür. Testlerin kuramsal temellerinin incelenmesi ve bu doğrultuda çağdaş zekâ testlerinin ölçmeyi hedeflediği bilişsel fonksiyonların neler olduğunun bilinmesi zekâ testi sonuçlarının etkili ve doğru yorumlanmasını sağlayacaktır. Alan yazında birçok zekâ testi mevcuttur. Zekâ testleri farklı kuramsal temellere göre geliştirilmiştir. Zekâ alanında çalışılan bilim insanları, zekâyı farklı perspektiflerde de incelemişlerdir. Bu perspektifler arasında günümüzde birçok zekâ testi için kuramsal temel oluşturan ve bilimsel olarak kabul bulmuş iki önemli yaklaşım; faktör-analitik ve bilgi-işlem perspektifine dayanan zekâ kuramlarıdır. Faktör analitik bakış açısı ile zekâyı açıklayan temel kuramlar günümüzde birçok zekâ testinin temelini oluşturmaktadır. Bu kuramlar içerisinde en çok kabul bulan kuram Cattell-Horn-Carroll (CHC) Zekâ Kuramı ’dır. Bu farklı perspektiflere dayanan her bir zeka testi içerik ve yanıt formatı bakımından da farklılık gösteren yapıya sahiptir. Zekâ testleri, puana dayalı bir sonuç elde edilmesi ve bireylerin bu sayısal değerlere göre sınıflandırılmasından öte bilişsel yetenekleri anlamaya yönelik yorumları içermektedir. Bu açıdan zekâ testlerinin kuramsal temellerinin ve psikometrik özelliklerinin anlaşılması test sonuçlarının yorumlanması sürecinde önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı zekâ testlerinin kuramsal yapısının analiz edilmesiyle zekâ kuramları ile zekâ testleri arasındaki ilişkinin karşılaştırılmasını sağlamaktır. Çalışma sonucu faktör analitik kuramların güncel zekâ testlerinde en sık kullanılan yaklaşım olduğu belirlenmiştir.

zeka, zeka teorileri, zeka testi