Abstract


SÖZ FİGÜRÜ TERİMLERİNİN ADLANDIRMA TANIMLANMA VE ÖĞRETİMİ SORUNU

Anlaşmanın simetrik iki kanalını oluşturan anlama ve anlatma becerileri iletişimdeki başarının belirleyicisidir. Etkili bir iletişim için dilbilgisi kurallarına uygun sağlam bir dil kullanmak, ilk koşul olmakla birlikte yeterli değildir. Dilin çok boyutlu, yaratıcı kullanımı da aynı derecede önemlidir. Yazınsal metinlerde dil; metafor (eğretileme), benzetme (simile), mecaz-ı mürsel (metonomi), vb. öğelerden yararlanılarak imgeler oluşturmak üzere, şiirsel işleviyle kullanılır. Söz figürleri, öğrencilere hem yaratıcı dil hem de yaratıcı düşünme becerisi kazandırılması bağlamında, dil öğretiminde önemli bir yere sahiptir. Ancak terminolojide bu kavramların birbiriyle karıştırıldığı, adlandırmada ve tanımlamada birlik olmadığı görülmekte, bu da öğretme ve öğrenmeyi zorlaştırmaktadır. Bu çalışmanın amacı, anlambilimsel açıdan metafor, metonomi, simile terimlerinin, ilgili kaynaklarda ve Türkçe öğretimi ortamlarında; terimleştirme, tanımlanma ve öğretilmeleri ile ilgili sorunun boyutunu ortaya koymaktır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden, betimsel analize dayalı doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca, çalışmanın veri kaynağına katkı amacıyla, bu konuda öğretmen görüşlerini almak üzere yarı yapılandırılmış görüşme yöntemine başvurulmuştur. İnceleme sonucunda, terim kargaşasının en önemli nedeninin; batı kaynaklı terimler, klasik dil ve edebiyatımızdaki doğu kökenli terimler ve dilbilim terimlerinin bir arada kullanılmasından kaynaklandığı görülmüştür. Bu çalışmanın verileri yine araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiş olan ve sözkonusu terimlerin öğretimini konu alan diğer bir çalışmanın verileriyle desteklenerek yorumlanmıştır. Çalışmanın söz figürlerinin öğretimiyle ilgili bulgularını elde etmek amacıyla ise mevcut ders kitaplarındaki etkinlikler ve öğretmen görüşleri değerlendirildiğinde, yaratıcı dil öğretiminin büyük oranda deyim ve atasözü öğretiminden oluştuğu anlaşılmıştır. Gerek etkinliklerin gerekse öğretmen görüşlerinin değerlendirilme sonuçları; söz sanatlarının, şiir çözümleme çalışmalarında metnin anlamına ulaşma amacıyla yalnızca çözümlendiği, bu söz figürlerinin üretimine yönelik -herhangi bir kurama ya da yönteme dayalı- bir öğretimin gerçekleşmediğini göstermiştir. Oysa yaratıcı düşünceyi de geliştirecek şekilde, öğrencilerin söz figürlerini çözümlemenin yanı sıra, özellikle kavramsal düzeyde söz figürleri üretmelerini sağlayacak etkinliklere yer verilmesi gerekmektedir.



Keywords

Söz figürü, yaratıcı dil öğretimi, içerik analizi





References